У гэтым годзе ў нашай парафіі Велікапосныя рэкалекцыі адбываліся 15-17 сакавіка. Іх праводзіў ксёндз-канонік Андрэй Зноска, пробашч парафіі Божай Міласэрнасці ў Лідзе.
“Час рэкалекцый – гэта час асаблівай Божай ласкі, калі над намі Неба адчынена, – нагадаў кс. Андрэй. – Каб напоўніцца гэтай ласкай, трэба проста захацець пачуць і прыняць Божае слова, адкрыцца на яго дзеянне, на промень Божага святла”.
Для тых, хто не змог паўдзельнічаць, або хацеў бы нанова паразважаць над узнятымі пытаннямі, у артыкуле змешчана падсумаванне гамілій святара-рэкалекцыяніста, а таксама спасылкі на відэа-трансляцыі, дзе можна пачуць больш цікавых гісторый.
Дзень першы, 15.03.2024. “Што ёсць ува мне?”
Як казаў адзін амерыканскі псіхолаг, людская душа падобна на памяшканне, у якім прастора падзелена некалькімі шырмамі, або фіранкамі. У першы “куточак” мы пускаем тых многіх людзей, з якімі павярхоўна знаёмыя. Далей за шырму ўжо пускаем менш – самых блізкіх: мужа, жонку, маму, тату, сябра. Далей ёсць новыя тэрыторыі, на якія нават і найбліжэйшых не хоцацца пускаць, бо будуць перажываць. Туды можам пусціць святара. І так можа быць, што дзесьці глыбока ў нашым сэрцы, у нашай душы ёсць абшары, куды і самому не хочацца зазіраць. І вось цяпер, падчас рэкалекцый, пры адчыненым Небе, варта адважыцца і ў цішыні малітвы перад Богам усё ж зазірнуць у гэтыя глыбіні сваёй душы, абдумаць сябе, каб паглядзець на сябе Божымі вачыма. Што Бог у нас бачыць? Для Яго няма гэтых фіранак, якія мы ў сябе нагарадзілі, гэтых масак, якія на сябе апранулі: “вось так я кажу для гэтых, вось такі я для тых, а гэтакі я ў сям’і, а такі ў касцёле”. Ён бачыць нас “навылёт”, скрозь нашыя маскі. Божы позірк - гэта не пранізваючы позірк дапытлівага суддзі, але позірк Таты, які проста ведае сваё дзіця і яго намеры. Таму ў часе рэкалекцый варта не баяцца адкрыцца перад Богам, варта не заставацца ў тых бліжэйшых тэрыторыях сваёй душы, дзе “усе топчуцца”, а зазірнуць у яе дальнія прасторы.
І што там можна знайсці? Напэўна, там многа добрага, напэўна, там мары, надзеі, а можа там і штосьці, што не ўдалося, штосьці прыкрае, мае памылкі, мая віна, мае расчараванні самім сабой. Многія людзі дасведчылі ў сваім жыцці сітуацыі, калі яны, веруючыя, пабожныя, казалі падобна, як і св. Павел: “Дабро, якое хачу, не раблю, а зло, якога не хачу, раблю. … Няшчасны я чалавек!” (Рым. 7:19, 24). Як трэба зрабіць якоесьці дабро, то даводзіцца ў сабе шукаць сілы, сябе змушаць. А зло неяк само сабой робіцца, толькі дай волю… І як упусціў сябе, то цяжка затрымацца - гэтае зло як быццам бы з цябе ляціць наперад. Падобна як мнагатонны цягнік: разагнаць проста, а самае складанае – затармазіць, каб стаў там, дзе трэба, бо перашкаджае інэрцыя. І вось падобна і з нашай душой: калісьці даўно яна ўжо набрала “інэрцыю”, цягу да злога, і яе трэба затрымліваць. Хто вучыць дзіцятка ў пясочніцы, каб яно забрала чужое вядзёрка, або пхнула другога? Ніхто. Яно само па сабе так робіць, гэта ідзе знутры. Касцёл вучыць, што гэта наступствы першароднага граху. Адам і Ева “разагналіся”, а мы спыніцца не можам. Яны разбегліся, а нас “на паваротах заносіць”. Кожны чалавек, як сын або дачка Адама і Евы, у самай сваёй істоце, у самым сэрцы носіць крыніцу граху. Віна наша ўжо змыта падчас Хросту, а наступствы засталіся. І мы быццам кульгавыя, быццам маем якоесьці калецтва, можам нечакана “спатыкацца на роўным месцы” - паддавацца спакусам. Усё жыццё мы вымушаны з гэтым змагацца: прыкладаючы намаганні, пераадольваючы сябе, ісці да дабра, скіроўваць сябе да Бога. І з Божай дапамогай чалавек можа навучыцца сябе перамагаць. Ён можа стаць такім, якім хоча быць: божым чалавекам, які робіць дабро і ўстрымліваецца ад зла. І хоць гэта самая цяжкая перамога ў чалавечым жыцці, але і самая галоўная. Пан Бог мае лекі, мае патрэбныя сілы для такой перамогі.
Для асабістай малітвы: “Пане Божа, я перад Табой такі, як ёсць. Ты ведаеш мяне. І я хачу сябе ведаць. Не хачу перад Табой насіць маску, штосьці з сябе “строіць”. Дапамажы мне зазірнуць углыб сябе, пакажы мне праўду пра мяне. Хачу жыць у Тваім святле.”
Дзень другі, 16.03.2024. “Ці ўмеем распазнаваць дабро і зло?”
Калі мы даследуем сваё сэрца, то можам заўважыць сімптомы, прыкметы, якія гавораць пра тое, што нашае сэрца скалечана першародным грахом. Найперш – гэта абыякавасць, калі мы пачынаем губляць розніцу паміж дабром і злом, калі чалавек перастае верна ацэньваць маральную прыроду рэчаў. Адзін місіянер запытаўся пра дабро і зло ў людзей далёкай краіны, якія займаліся жывёлагадоўляй, і аказалася, што яны лічылі вялікім злом крадзеж кароў з іх статку, але лічылі дабром, калі ў іх статку прыбывала праз крадзеж у чужога племені. Меркаванне “як да мяне – гэта дабро, як ад мяне – зло” не можа быць справядлівым. Старажытныя рымляне даўно зразумелі, што ніхто не можа быць суддзёй у сваіх уласных справах (юрыдычны прынцып “Nemo judex in causa sua”). Нам патрэбны голас, які акрэсліць ясна і адназначна, што ёсць дабро, а што зло. Такім голасам ёсць Касцёл. Праз тлумачэнне Божых запаведзяў, Божага слова ён вучыць нас распазнанню дабра і зла.
Голас Касцёла не заўсёды прыемны, часам “рэжа па жывому”. Кс. Андрэй распавёў цікавую гісторыю, як аднойчы ў Мінску яны з арцыбіскупам Тадэвушам Кандрусевічам, апранутыя ў чорныя сутаны, ішлі па вуліцы і на адным скрыжаванні вымушаны былі спыніцца, бо чалавек, перад якім яны збіраліся прайсці, папрасіў: “Ой-ой, вы толькі мне дарогу не пераходзьце! Вы ў чорным адзенні. Мне тады не пашчасціць.” Потым Яго Эксцэленцыя заўважыў, што часам Касцёл можа і сапраўды “пераходзіць” чалавеку дарогу… Калі Касцёл, напрыклад, у асобе святара кажа чалавеку, што ёсць дабро, а што зло, а чалавек пры гэтым думае іначай і хоча жыць іначай, але ў той жа час яму прыемна называцца католікам, веруючым чалавекам, то атрымліваецца, што Касцёл кажа яму ўпоперак, перашкаджае жыць, як яму падабаецца. Кс. Андрэй прывёў у прыклад адну гісторыю са свайго вопыту адведвання сем’яў з калядным візітам. Неяк у незнаёмай сям’і ён запаўняў картку для картатэкі і задаваў пытанні пра роднасныя адносіны тых, хто там жыў. Запісаў бацьку, маці, сына, а пытанне наконт дзяўчыны аказалася вельмі непрыемным. Як ёй магло спадабацца, што яна “да ніхто”? Аказалася, што фактычна дзяўчына была сужыцелька хлопца, бо яны не мелі ні грамадзянскага, ні касцёльнага шлюбу. А дзяўчыне ж хацелася думаць іначай… І цяпер ёй было прыкра, хоць выбягай. Напэўна, яна падумала: “Пакуль не прыйшоў гэты ксёндз …” Тое, што яны лічылі дабром, у святле простых пытанняў аказалася не такім ужо і дабром.
Таму каб лячыць нашае сэрца, прыводзіць яго да толку, у нас няма іншага выхаду, як толькі шчыра станавіцца ў праўдзе, шчыра ацэньваць сябе ў святле Божых запаведзяў, не шкадуючы сябе самога, называючы па імені свой грэх, свае недахопы. Цяжка ўявіць сабе сітуацыю, калі б хворы прыйшоў да доктара і пачаў яму ілгаць, што ўсё добра, нідзе нічога не баліць.
Для асабістай малітвы: “Божа, асвяці мяне, дазволь зразумець, што ўва мне не так. Я хачу быць паслухмяны Касцёлу. Я не буду крыўдзіцца на словы, якія праўдзіва паказваюць маю сітуацыю праз Божае слова, праз вучэнне Касцёла. Пакажы, што мне рабіць, у якім кірунку развівацца, каб залячыць маю рану.”
Дзень трэці, 17.03.2024 “Якія ёсць лекі для душы?”
У сваім жыцці чалавек павінен кіравацца Божай праўдай, якая змешчана ў Святым Пісанні. Яе трэба ведаць, пільна вывучаць, слухаць тлумачэнне Касцёла, каб ведаць, як згодна з ёй жыць. Таму што Божае слова, як “меч двусечны” (Габ. 4:12), раздзяляе дабро і зло. “Не ўсё так адназначна” – гэта не пра Божае слова. У выкананні запаведзяў немагчыма штосьці любае прыняць, а штосьці нязручнае адкінуць. Не магу запаведзь “не крадзі” адкінуць да часу, пакуль фінансавы стан не палепшыцца, а запаведзь “не чужалож” адкласці, пакуль не знайду сваю вялікую любоў. Чалавек або прымае Бога і Яго праўду поўнасцю, або павінен будзе прызнаць, што апынуўся недзе збоку, не з Богам, бо прыдумаў сабе сваю праўду.
Якія ж ёсць у Касцёле сродкі, каб схіліць сябе да дабра, каб уратавацца?
Ёсць людзі, і іх нямала, якія хочуць, каб было прыкладна так: “Ксендзу, Вы памаліцеся так, каб мне і маім дзецям ужо нарэшце стала ўсё добра ў жыцці, а то многае не ўдаецца, і хваробы, і розныя клопаты… Я і грошы заплачу.” А калі святар пачынае тлумачыць, што гэта так не спрацоўвае, што адзіны лек – гэта быць з Богам: прыходзіць кожную нядзелю на Імшу, прымаць Камунію, рэгулярна спавядацца і дома знаходзіць час, каб раніцай і вечарам памаліцца, а ў пятніцу пасціць, то неяк такія людзі адразу пачынаюць сумаваць. А калі яшчэ даведваюцца, што Касцёл не можа гарантаваць, што ўсё ў іх жыцці тады пераменіцца і не будзе больш праблем... Многія могуць быць расчараваныя, бо яны ўяўляюць сабе Бога падобным на апарат газіраванай вады, у якога няма розуму, няма сваёй волі, сваіх планаў. Хочацца, каб націснуў – і лілося.
Але Бог - Валадар, Пан. Гэта значыць, Ён той, у каго воля і хто рашае. Мы прыходзім у касцёл не для таго, каб Яму патрабаванні выстаўляць, Ён не наш даўжнік. Мы збіраемся, каб Яму служыць, пакланяцца, казаць Яму, як нам добра тут быць, бо мы адчуваем сябе дапушчанымі да Яго, прынятымі як Яго дзеці.
А што Касцёл абяцае? “Прыйдзіце да Мяне, усе спрацаваныя і абцяжараныя, … Вазьміце ярмо Маё на сябе” (Мц. 11:28-30) - і адчуеце спакой, радасць, палёгку. Бог хоча, каб мы, іначай кажучы, “цягнулі Яго лямку”, жылі так, як Ён для нас прадугледзеў, аддаліся Яго волі. І акажацца, што гэта нам люба, што нас быццам птушкі на крылах нясуць. Але гэта не значыць, што тады чалавек нідзе не спатыкнецца, што ўсе цяжкасці і беды знікнуць. Такі касцёл, які не абяцае шмат, можа аказацца пуставатым, бо у ім застаюцца толькі тыя, каму непатрэбныя абяцанні і хто хоча служыць.
Кс. Андрэй параўнаў такі Касцёл з бацькам ці маці, якія ў просценькай старой адзежы, з торбамі, перавязанымі шнурочкамі, прыехалі з маленькай вёскі да сына-студэнта ў Мінск, каб яму штосьці прывезці. А сын, па-моднаму апрануты, дапасаваны да сталічнага асяроддзя, ужо відаць, што саромеецца сваіх простых сельскіх татку ці мамку, і нават яму хацелася б, каб гэтыя яйкі і закаткі неяк самі апынуліся ў ягоным халадзільніку, без іх дапамогі. Так і Касцёл часам выглядае: мы любім, калі свята, усё прыгожа, елкі, вербы, яйкі, а калі Касцёл пачынае казаць пра запаведзі, пра абавязкі, то становіцца сумна, і тады хочацца, каб гэты Касцёл таптаўся ўжо недзе там, воддаль, на сваім месцы, і не лез у жыццё.
Але іншага спосабу, каб лячыць сэрца, няма. Няма ніякага цудадзейнага сродку для шчасця, каб раз – і вылечыць гэтае зламанае сэрца і далей жыць па-свойму. Трэба жыць па-хрысціянску. Гэта настолькі проста і немудрагеліста, што даступна кожнаму: Імша ў нядзелю, Камунія, пост у пятніцу, пацеры, зграшыў – каяцца. І гэта вельмі нямала. Так, хрысціянства не абяцае неверагоднай удачы. Але яно дае штосьці нашмат большае – упэўненасць, што Бог з табой. У пацвярджэнне гэтых слоў кс. Андрэй расказаў гісторыю пра жанчыну, у якой сын піў. Калі святар запытаўся ў яе, як ёй удаецца з ім жыць і цярпець знявагі і пагрозы, яна адказала, што ўяўляе сабе крыж, на якім з аднаго боку вісіць Езус, а з другога боку – яна. Яе крыж – гэта яе сын, яна не можа яго пакінуць. І яе суцяшае і дае новыя сілы тое, што на гэтым крыжы яна не адна, што Бог за яе плячыма, блізка…
Вось гэта дае хрысціянства. Бог абяцае, што з Ім ты вытрымаеш, і Ён цябе не пакіне.
Напрыканцы кс. Андрэй пажадаў, каб мы моцна трымаліся веры і кожны свой дзень, ці пахмурны, ці радасны, пражывалі з Богам, які глядзіць на нас бацькоўскімі вачыма і абяцае, што ніколі не пакіне.
Шчыра дзякуем кс. Андрэю за звернутыя да нас простыя, дасціпныя і глыбокія словы і абяцаем сваю малітву.
Тэкст: Кацярына Савянок
Фота: Эрык Савянок, бр. Андрэй Жылевіч
